Bíodh tuiscint agat ar na meáin
Tá cónaí orainn i ndomhan ina scaiptear nuacht thar a bheith tapa, i bhformáidí éagsúla. In Éirinn, tá a fhios againn go bhfaigheann daoine formhór a gcuid nuachta ar líne. Tá a fhios againn go mbíonn teacht ag daoine ar a gcuid nuachta trí fhormáidí éagsúla amhail an teilifís agus an raidió, ach trí phodchraoltaí agus na meáin shóisialta freisin.
Tarlaíonn go leor dár n-idirbhearta laethúla ar líne, amhail siopadóireacht nó baincéireacht, agus tá an domhan i bhfad níos lú anois toisc gur féidir linn nascadh le daoine eile trí na meáin shóisialta nó trí chluichíocht. Tá an t-idirlíon tar éis saol lán le deiseanna agus roghanna, chomh maith le neart eolais, a thabhairt dúinn.
Mar sin féin, cruthaíonn na hidirghníomhaíochtaí nua seo fadhbanna uaireanta. Le sraith faisnéise ar bharra ár méara againn, is féidir é a bheith níos deacra fios a bheith againn cad ba cheart dúinn muinín a chur ann nó cé hé an saineolaí ar ábhair éagsúla. Is féidir le mífhaisnéis, bréagaisnéis agus an t-ardú ar intleacht shaorga (IS) é a dhéanamh deacair muinín a bheith againn as an méid a fheicimid agus a chloisimid sna meáin. Is féidir le daonlathais, toghcháin agus cearta bunúsacha a bheith faoi ionsaí nuair a bhíonn na daoine sin a roinneann bréagaisnéis ag scaipeadh bréag nó éiginnteachta faoi iarrthóir, páirtí, nó imeacht áirithe.
Tá sé mar aidhm ag litearthacht sna meáin daoine a bhfuil na scileanna agus an t-eolas acu a chumhachtú chun roghanna eolasacha a dhéanamh maidir le hábhar agus seirbhísí meán a úsáideann siad, a chruthaíonn siad agus a scaipeann siad. Mar rialtóir meán, tá ról reachtúil ag Coimisiún na Meán maidir le tabhairt faoi thaighde agus gníomhaíochtaí a spreagadh agus a chothú chun litearthacht sna meáin a chur chun cinn. Trí Media Literacy Ireland a éascú, cuirimid tionscnaimh, feachtais, oiliúint agus comhroinnt eolais faoi litearthacht sna meáin chun cinn.
Cad is litearthacht sna meáin ann?
Cuimsíonn litearthacht sna meáin raon scileanna agus inniúlachtaí ar féidir le daoine a fhorbairt chun tuiscint a fháil ar an gcaoi a n-oibríonn na meáin sa timpeallacht athraitheach seo. Inár mbeartas maidir le Litearthacht sna Meáin ní thugaimid sainmhíniú ar litearthacht sna meáin, ach is é an sprioc uileghabhálach atá againn muintir na hÉireann a chumhachtú trí na scileanna agus an t-eolas a thabhairt dóibh roghanna eolasacha a dhéanamh faoi ábhar agus seirbhísí na meán a úsáideann, a chruthaíonn agus a scaipeann siad. Tá litearthacht sna meáin tábhachtach do gach duine, agus inár dtírdhreach athraitheach meán is iarracht ar feadh an tsaoil é scileanna litearthachta sna meáin a fhorbairt.
Cad a dhéanann Coimisiún na Meán maidir le litearthacht sna meáin?
Tá dualgas reachtúil ar Choimisiún na Meán taighde agus gníomhaíochtaí a dhéanamh, a spreagadh agus a chothú chun litearthacht sna meáin a chur chun cinn. Dá réir sin, tá aonad inár n-eagraíocht ar a dtugtar Litearthacht sna Meáin agus Oideachas Úsáideoirí a bhfuil sé mar aidhm aige ceannaireacht a chur ar fáil agus cur chuige comhordaithe a éascú maidir le litearthacht sna meáin a chur chun cinn in Éirinn. Forbraímid feachtais amhail an feachtas Fainic, Seol Tuairisc, Seas Roimhe, chomh maith le bheith páirteach i meastóireacht a dhéanamh ar thionscnaimh litearthachta sna meáin faoin gCreat Sábháilteachta ar Líne. Ó foilsíodh an Beartas um Litearthacht sna Meáin in 2016, d’éascaigh Coimisiún na Meán (Údarás Craolacháin na hÉireann roimhe seo) an líonra ilpháirtithe leasmhara Media Literacy Ireland agus tá post buan aige ar a Choiste Stiúrtha mar chomhchathaoirleach. Oibrímid sa réimse seo ar leibhéal idirnáisiúnta freisin agus táimid mar chathaoirleach ar an Tascfhórsa um Litearthacht sna Meáin agus san Fhaisnéis de chuid Ardán Eorpach na nÚdarás Rialála (EPRA) chomh maith le bheith páirteach i gcoiste stiúrtha an EPRA.
Cad a dhéanann Media Literacy Ireland?
Is comhghuaillíocht neamhfhoirmiúil é Media Literacy Ireland (MLI) de dhaoine aonair agus d’eagraíochtaí a oibríonn le chéile ar bhonn deonach den chuid is mó chun litearthacht sna meáin a chur chun cinn in Éirinn. Arna mhaoiniú agus arna éascú ag Coimisiún na Meán, tá comhaltacht ag MLI de thart ar 350 duine aonair agus eagraíocht, a bhfuil spéis acu go léir i litearthacht sna meáin. Tarlaíonn cinnteoireacht in MLI trí Choiste Stiúrtha agus féachtar ina phlean oibre ar chomhordú, nuálaíocht, cumarsáid agus cur chun cinn tionscnamh litearthachta sna meáin.
Imeachtaí agus tionscnaimh MLI
Eagraíonn MLI comhdháil bhliantúil faoi litearthacht sna meáin do chomhaltaí MLI. An bhliain seo, tharla an comhdháil ar an 4ú Nollaig sa Foundry, le téama ‘Litearthacht na Meain do gach duine’. Más mian leat níos mó a fhoghlaim, is féidir cuid den chomhdháil a fheiceáil anseo.
Tar éis réachtáil phíolótach in 2023, bhí Grádaim MLI ar siúl i stiúideo Virgin Media ar an 21ú Samhain. Ba ócáid álainn é seo chun na tionscnaimh faoi litearthacht sna meáin atá ag tarlú thar fud na hÉireann a cheiliúradh. Féach cad a dúirt na moltóirí faoi na hiontrálacha a bhí an bua acu.
Is é an rud is suntasaí faoi Media Literacy Ireland ná an teacht a bhí aige lena fheachtas Bíodh Tuiscint Agat ar na Meáin. Anois sa chúigiú hatriall, iarrann an feachtas seo ar an bpobal Stop, Smaoinigh agus Seiceáil cé acu atá nó nach bhfuil faisnéis ar líne cruinn sula roinntear í. Tá suíomh gréasáin ann freisin ar a dtugtar bíodh tuiscint agat ar na meáin ina bhfuil go leor leideanna agus fíricí don phobal faoi litearthacht sna meáin.